اختیار معامله پس از رویدادهای شرکتی؛ چرا تعدیل لازم است؟

رویدادهایی مانند افزایش سرمایه، تجدید ارزیابی، آورده نقدی، جایزه و همچنین تقسیم سود نقدی باعث تغییر قیمت تئوریک سهم پایه می‌شوند.
اگر قیمت اعمال و اندازه قرارداد بدون تغییر باقی بماند، یکی از طرفین قرارداد متضرر می‌شود. بنابراین بورس به‌صورت خودکار تعدیل انجام می‌دهد تا ارزش واقعی قرارداد ثابت بماند.

۱. تأثیر افزایش سرمایه بر اختیار معامله

افزایش سرمایه در بورس ایران معمولاً از یکی از مسیرهای زیر انجام می‌شود:

1. افزایش سرمایه از محل سود انباشته / تجدید ارزیابی (سهام جایزه)
2. آورده نقدی با حق تقدم (سهام حق تقدم)

1.1. افزایش سرمایه از محل سود انباشته یا تجدید ارزیابی (سهام جایزه)

در این نوع افزایش سرمایه، پولی وارد شرکت نمی‌شود و فقط تعداد سهام زیاد می‌شود.
 بنابراین:

• قیمت سهم کاهش می‌یابد (تعدیل تئوریک)
• قیمت اعمال کاهش می‌یابد
• اندازه قرارداد افزایش می‌یابد

فرمول تعدیل قیمت اعمال و اندازه قرارداد در سهام جایزه

نسبت افزایش سرمایه = درصد افزایش ÷ ۱۰۰

مثلاً افزایش سرمایه ۲۰۰٪ یعنی نسبت = 2

قیمت اعمال جدید (K') = K / (1 + نسبت افزایش سرمایه)
اندازه قرارداد جدید (N') = N × (1 + نسبت افزایش سرمایه)

۲. تأثیر افزایش سرمایه از محل آورده نقدی (حق تقدم)

در این حالت قیمت سهم پس از مجمع طبق فرمول دیگری کاهش می‌یابد و معمولاً تعدیل پیچیده‌تر است.
 اما باز هم اصل ثابت است:

• قیمت اعمال کاهش پیدا می‌کند
• اندازه قرارداد افزایش پیدا می‌کند

۳. تأثیر تقسیم سود نقدی بر اختیار معامله

وقتی سهم سود نقدی پرداخت می‌کند، قیمت سهم به اندازه DPS کاهش می‌یابد.
 در این حالت:

• فقط قیمت اعمال تعدیل می‌شود
• اندازه قرارداد تغییر نمی‌کند

فرمول تعدیل قیمت اعمال پس از تقسیم سود نقدی

K' = K – DPS

(مگر اینکه ترکیب با افزایش سرمایه باشد)

۴. مثال عملی تعدیل اختیار معامله در سهم «خودرو»

فرض کن قرارداد اختیار خرید خودرو با شرایط زیر وجود دارد:

• قیمت اعمال (K): 5000 تومان
• اندازه قرارداد (N): 1000 واحد
• سهم «خودرو» ۲۰۰٪ افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی داده است.

۴.۱. تعدیل پس از افزایش سرمایه (سهام جایزه)

نسبت افزایش سرمایه = 200٪ = عدد 2

محاسبه قیمت اعمال جدید:

K' = 5000 ÷ (1 + 2)
 K' = 5000 ÷ 3
 K' = 1667 تومان

محاسبه اندازه قرارداد جدید:

N' = 1000 × (1 + 2)
 N' = 3000
 اندازه قرارداد جدید: 3000 اختیار

نتیجه:

• قرارداد بزرگ‌تر شد
• استرایک تقسیم بر ۳ شد
• ارزش قرارداد حفظ شد

۴.۲. حالا فرض کنیم خودرو 300 تومان سود نقدی هم تقسیم کند

پس از تعدیل افزایش سرمایه، اگر سود نقدی هم داشته باشیم:

K'' = K' – DPS
 K'' = 1667 – 300
 K'' = 1367 تومان

اندازه قرارداد همچنان 3000 باقی می‌ماند.

جمع‌بندی

• هر رویداد شرکتی باعث تغییرات متفاوتی در قراردادهای اختیار معامله می‌شود.
• در افزایش سرمایه:
  ✔ قیمت اعمال ↓
  ✔ اندازه قرارداد ↑
• در تقسیم سود نقدی:
  ✔ قیمت اعمال ↓
  ✘ اندازه قرارداد تغییر نمی‌کند
• این تعدیلات باعث حفظ ارزش واقعی قرارداد و جلوگیری از ضرر ناخواسته می‌شود.
• مثال سهم خودرو نشان می‌دهد که چگونه استرایک از 5000 به 1367 کاهش می‌یابد و اندازه قرارداد از 1000 به 3000 می‌رسد.